Tüberküloz Nedir?

Tüberküloz, diğer adıyla verem dünyada halen ilk on ölüm sebebi arasında yer alan küresel bir halk sağlığı sorunudur. Nedeninin tycobacterium tuberculosis basili olduğu, 24 Mart 1882 tarihinde Robert Koch tarafından keşfedilmiştir. Tüberkülozun sona ermesi için mücadele ve bu alanda yapılan çalışmaların arttırılması konularında farkındalık yaratılması amacıyla her yıl, keşif tarihi olan 24 Mart Dünya Tüberküloz Günü olarak belirlenmiştir. 

 

Önlenebilir ve tedavi edilebilir bir hastalık olmasına rağmen dünyada her yıl 1,5 milyon insan tüberküloz nedeniyle yaşamını yitirmektedir.

Tüberküloz, bağışıklık sisteminin güçsüzleşmesiyle vücuda giren tüberküloz mikrobunun organlarda tahribata neden olması şeklinde seyretmektedir. 

Tüberkülozun başlıca belirtileri;

Kişinin vücudunda verem mikrobu mevcutsa ancak bağışıklık sistemi güçlüyse, hasta olmaması mümkün olabilmektedir. Hastalık vücutta aktif olmadığından bu durumda bir bulaştırıcılık söz konusu olmamaktadır. Bu duruma “gizli (latent) verem hastalığı denmektedir.

 

Ancak bağışıklık sisteminin koruyamadığı ve mikrobun vücutta aktif olduğu durumda tüberküloz bulaşıcı bir hastalıktır. Bulaşan kişide de aynı şekilde gizli kalması ve bağışıklık sisteminin düştüğü bir zaman ortaya çıkabilmesi mümkündür. Hastalık solunum yoluyla bulaşmaktadır. Bu nedenle tüberküloz sıklıkla akciğerde tahribat yaratır. Ancak mikrobun tutunma bölgesine göre tahribata uğrayan organ değişebilmektedir. Omurga, beyin, böbrek, karaciğer ve hatta kalp verem nedeniyle tahribata uğrayabilmektedir.

Tüberküloz solunum yoluyla yayılan bir hastalık olduğundan yayılım hızı oldukça yüksek olmaktadır. Araştırmalara göre dünyada yaklaşık 2 milyar insanda gizli verem hastalığı olduğu tahmin edilmektedir, mikrobun aktif hale geçmesi ve hastalığa dönüşmesi halinde belirtiler gözlenerek erken teşhis konulması hayat kurtarabilmektedir. 

Tüberküloz tedavisi genellikle en az 6 ay sürmekte, bu süreçte yaygın kullanılan antibiyotikler dışında tüberküloz üzerinde etki gösteren özel bir grup antibiyotik ile tedavi uygulanmaktadır. Tüberküloz, sessiz bir şekilde ilerleyebilen bir hastalık olduğundan tedavide geç kalınması ağır organ tahribatlarına ve ölüme yol açabilmektedir. Bu nedenle belirtiler iyi gözlenmeli, bir belirti fark edilmesi halinde mutlaka uzman bir hekime başvurulmalıdır.

 

Sık Sorulan Sorular

• Tüberküloz Nedir?

Tüberküloz nedir? sorusu, toplum sağlığı açısından oldukça önemlidir. Tüberküloz (verem), Mycobacterium tuberculosis adlı bakterinin neden olduğu bulaşıcı ve kronik seyirli bir enfeksiyon hastalığıdır. En sık akciğerleri tutsa da vücudun birçok farklı organını da etkileyebilir. Hastalık yavaş gelişir ve belirtiler çoğu zaman hafif başlar. Bağışıklık sistemi zayıf bireylerde daha agresif seyredebilir. Tüberküloz, özellikle tedavi edilmediğinde hem bireyde ciddi sağlık sorunlarına neden olabilir hem de çevresine bulaşabilir.

• Tüberküloz Nasıl Bulaşır?

Tüberküloz nasıl bulaşır? sorusunun cevabı, korunma açısından kritik öneme sahiptir. Tüberküloz, aktif hastalığı olan bireylerin öksürmesi, hapşırması veya konuşması sırasında ortama saçtığı mikroskobik damlacıkların sağlıklı kişilerce solunmasıyla bulaşır. Özellikle:

• Uzun süreli yakın temas,
• Kalabalık ve kapalı alanlar,
• Yetersiz havalandırma,
  bulaş riskini artırır.

Tüberküloz mikrobu yüzeylerden ya da gıdalardan bulaşmaz. Bu nedenle korunmada maske takmak, havalandırmaya dikkat etmek ve hasta kişilerin tedavisinin geciktirilmemesi büyük önem taşır.

• Tüberküloz Belirtileri Nelerdir?

Tüberküloz belirtileri, enfeksiyonun akciğerde mi yoksa başka bir organda mı bulunduğuna göre değişkenlik gösterir. Akciğer tüberkülozu en sık görülen formdur ve şu belirtilerle kendini gösterir:

• İki haftadan uzun süren inatçı öksürük,
• Göğüs ağrısı,
• Balgamda kan gelmesi,
• Gece terlemeleri,
• İştahsızlık ve zayıflama,
• Hafif ateş ve halsizlik.

Bu belirtiler yavaş geliştiği için hasta durumu geç fark edebilir. Uzun süren öksürük ve açıklanamayan kilo kaybı gibi bulgular varsa tüberküloz olasılığı göz önünde bulundurulmalı ve tetkik yapılmalıdır.

• Akciğer Dışı Tüberküloz Belirtileri Nelerdir?

Akciğer dışı tüberküloz belirtileri, enfeksiyonun akciğer dışında farklı organlara yayılması durumunda görülür. Bu durum özellikle bağışıklık sistemi zayıf olan bireylerde daha sık karşılaşılır. Tutulum yerine göre belirtiler değişebilir:

• Lenf bezleri: Boyunda ya da vücutta ağrılı veya ağrısız şişlikler,
• Kemikler: Omurga veya kalçada ağrı, hareket kısıtlılığı,
• Beyin zarı (meninksler): Baş ağrısı, bulantı, kusma, bilinç bulanıklığı,
• Böbrek ve idrar yolları: Sık idrara çıkma, idrarda kan,
• Sindirim sistemi: Karın ağrısı, ishal veya kabızlık.

Bu belirtiler genellikle sinsi seyreder ve tanı gecikebilir. Özellikle sebebi açıklanamayan uzun süreli şikayetlerde akciğer dışı tüberküloz ihtimali göz önünde bulundurulmalıdır.

• Tüberküloz İlaçları Nelerdir?

Tüberküloz ilaçları, hastalığın kontrol altına alınmasında ve tamamen tedavisinde kritik rol oynar. Ancak tedavi süreci uzun ve düzenli takip gerektirir. En sık kullanılan tüberküloz ilaçları:

• İzoniazid (INH)
• Rifampisin (RIF)
• Etambutol (EMB)
• Pirazinamid (PZA)

Bu ilaçlar genellikle ilk iki ay boyunca dörtlü kombinasyon olarak kullanılır. Daha sonra kalan aylar boyunca ikili tedaviyle devam edilir. Tedavi süresi genellikle 6 ay olmakla birlikte, direnç gelişmiş vakalarda bu süre uzayabilir. İlaçların eksik kullanılması, tedavinin başarısız olmasına ve ilaca dirençli tüberküloz gelişmesine neden olabilir. Bu nedenle tüm tedavi süreci hekim gözetiminde titizlikle yürütülmelidir.