Yaşa Bağlı Makula Dejenerasyonu

Genellikle 55 – 65 yaş üzerinden görülme sıklığı artar . Risk faktörleri vardır; en büyük risk faktörü yaştır. Yaş ne kadar büyürse görülme sıklığı da o kadar artar. “Sarı nokta” gözün sinir tabakası olan retinanın, renkli ve ayrıntılı görmesini sağlayan özelleşmiş bir bölgesidir. Sarı nokta yaşın ilerlemesiyle bozulabileceği gibi daha nadir olmak üzere doğuştan ya da travma ile , aşırı güneş ışığına maruz kalınması neticesinde ya da diğer retina hastalıklarına bağlı olarak daha erken yaşlarda da bozulabilir. Etkili olan diğer faktörler ise alkol ve sigara kullanımıdır.Kan yağ düzeylerinin; trigliserid – kolestrol düzeylerinin yüksek olduğu hastalarda yine görülme riski artabilir. 

Sarı nokta hastalığında; hastanın temel şikâyeti, baktığı yerin ortasını görmede zorlanma ya da görüntünün tamamen kaybıdır. Hastalığın başlangıç dönemlerinde özellikle düz çizgilerin kırık ya da eğri görülmesi sık rastlanılan hasta yakınmalarıdır. Yaşa bağlı oluşan sarı nokta hastalığının, yaş tip ve kuru tip olmak üzere iki çeşidi vardır. “Kuru tip” daha sıklıkla karşılaşılan şeklidir ve genetik olarak geçiş olabildiği gösterilmiştir. “Yaş tip” ise daha az görülmekle birlikte daha hızlı bir görme kaybıyla seyreder. Yaş tipte sarı noktanın bulunduğu retina içerisinde sıvı ve/veya kanama mevcuttur ve bu durum hızlı ve ciddi bir görme kaybına neden olur. Kuru tip sarı nokta hastalığının zamanla yaş tipe dönme olasılığı söz konusudur. 

Kuru olan tipi, hastaların yaklaşık %80’nin de görülür ve iyi olan tipi budur çünkü yavaş ilerleyicidir çünkü dokuyu kurutarak ilerler . Yaş tipi, yeni damarların oluştuğu zamanki verilen ismidir. Yaş tipe döndüğü zaman hastada çarpık ve yamuk görme şikayetleri bariz artar. Düz çizgilerde kırıklanmalar bariz farkedilebilir hale gelir. Yamuk, çukur, bombeli görme şikayetleri olur. Küçük, büyük görme şikayetleri olabilir. Yaş tipe döndüğü zaman daha hızlı bir ilerleme görülebilir. Neyse ki hastaların %20 ‘si gibi az bir kısmında görülür. “Optik Koherens Tomografi (OKT)” ve özellikle yaş tip olgularda “flöresein anjiyografi” sarı nokta hastalığının tanısında ve takibinde yaygın olarak kullanılan testlerdir. Hastanın kendisi tarafından kolaylıkla yapılabilen kareli kâğıt testi oldukça yararlı bir takip yöntemidir. Sarı nokta hastalığı uzun süre düzenli takip gerektiren bir durumdur. 

Kuru tip sarı nokta hastalığında vitamin ve mineral yönünden zengin besin takviyelerinin (lütein, zeaksantin, omega-3, çinko gibi) yararlı olacağı düşünülmektedir. Yaş tip hastalarda ise göz içine yapılan iğne tedavileri sayesinde hastalığın seyrini yavaşlatmak, bazı olgularda durdurmak hatta görme artışı sağlamak mümkün olabilmektedir. 

OKT cihazıyla yapılır. OKT retinanın ve altındaki damar tabakasının ince kesitler halinde taranarak incelenmesini sağlar. Vücuda zararlı olabilecek ışın ya da ilaç kullanılmaksızın hızlı bir şekilde yapılır. OKT hangi hastalıklarda kullanılır ve avantajları nelerdir; retina hastalıklarının güvenilir bir şekilde tanı ve takibinde kullanılır. OKT; sarı nokta hastalığında, diyabete bağlı oluşan retinal hasarda ve retinanın doğuştan ya da edinsel damar hastalıkları başta olmak üzere tüm retinal hastalıkların tanı ve takibinde kullanılır. Glokom hastalığında da hastalığın tanı ve ilerlemesini takipte oldukça yararlıdır.

OKT’nin yan etkisi; bilinen yan etkisi yoktur. Yaşa Bağlı Makula Dejenerasyonu Takibi ve Önemi Makula dejenerasyonu ilerleyici bir hastalık olduğundan, düzenli takip ve erken müdahale büyük önem taşır. Özellikle kuru tip makula dejenerasyonunun yaş tipe dönüşmemesi için belirli aralıklarla göz hekimi kontrolleri şarttır. Bu kontroller sırasında makula dejenerasyonu testi yapılır. Bu testler arasında en yaygın olanı Optik Koherens Tomografi (OKT) olmakla birlikte, bazı durumlarda flöresein anjiyografi gibi detaylı görüntüleme yöntemlerine de başvurulabilir. Testler sayesinde hastalığın ilerleme hızı belirlenir ve buna göre tedavi planı oluşturulur. 

Makula dejenerasyonu testi, özellikle hastalığın başlangıç aşamasında, kişinin şikayetlerinin tam olarak anlaşılmasına ve hastalığın doğru evrelendirilmesine yardımcı olur. OKT cihazı ile yapılan bu test, gözün arka kısmını, yani retinayı detaylı şekilde inceler ve retinadaki sıvı birikimi ya da anormal damar oluşumlarını tespit eder. Test sırasında hastanın göz bebeği büyütülebilir ve işlem sonrasında kısa süreli ışığa hassasiyet gelişebilir. 

İleri evre makula dejenerasyonu hastalarında görme kaybı ciddi boyutlara ulaşabilir. Görme kaybının yüzde olarak belirlenmesi, hastaların sosyal haklardan yararlanabilmesi için önem taşır. Bu kapsamda, belirli bir görme kaybı oranı saptanan hastalar için makula dejenerasyonu engelli raporu düzenlenebilir. Bu rapor, kişilerin çeşitli sosyal ve ekonomik haklardan yararlanmasına imkân tanır. Engelli raporu almak için göz doktoru tarafından yapılan ayrıntılı muayene ve tetkikler sonucu görme keskinliği ölçülür ve ilgili sağlık kurulu tarafından değerlendirme yapılır. 

Peki, tam olarak makula dejenerasyonu nedir? Makula dejenerasyonu, gözün arka kısmında bulunan makula bölgesinin hasar görmesi ile karakterize bir hastalıktır. Bu durum, kişinin doğrudan baktığı nesneleri net görememesine, çizgileri eğri görmesine veya merkezi görüşünde karanlık alanlar oluşmasına neden olur. Hastalık ilerledikçe kişinin okuma, araba kullanma ve yüzleri tanıma gibi günlük yaşam aktivitelerinde ciddi kısıtlamalar meydana gelebilir. 

Özellikle kuru tip makula dejenerasyonunda, hastalığın ilerlemesini yavaşlatmak amacıyla bazı vitamin ve mineral takviyeleri önerilmektedir. Makula dejenerasyonu vitamin desteği denildiğinde; lütein, zeaksantin, E vitamini, C vitamini, omega-3 yağ asitleri ve çinko akla gelir. Bu takviyelerin, serbest radikallerin neden olduğu oksidatif hasarı azaltarak retina hücrelerini koruduğu düşünülmektedir. Her hastanın ihtiyaçları farklı olabileceğinden, vitamin kullanımına başlamadan önce mutlaka hekim önerisi alınmalıdır. 

Makula dejenerasyonu testi genellikle 10-15 dakika içerisinde tamamlanır ve hastanın günlük hayatına hemen devam etmesine olanak tanır. 

Görme kaybı oranı belirli bir yüzdelik dilimin üzerinde olan hastalar, detaylı tetkikler ve kurul onayı sonrasında engelli raporu almaya hak kazanabilir. 

Tam anlamıyla bir tedavisi bulunmamakla birlikte, erken tanı ve düzenli tedavi ile hastalığın ilerlemesi yavaşlatılabilir ve bazı hastalarda görme artışı sağlanabilir. 

Lütein, zeaksantin, omega-3, C vitamini, E vitamini ve çinko gibi antioksidan etkili vitamin ve mineraller makula sağlığını desteklemekte önemli rol oynar.